Zbigniew Nienacki był naszym sąsiadem

Grażyna Neubauer mieszka w Kwidzynie, Renata Gdala w Rudzie Śląskiej. Siostry pochodzą z Jerzwałdu na Mazurach, wsi, którą Zbigniew Nienacki przedstawił w głośnej, skandalizującej powieści jako Skiroławki. Pisarz był ich sąsiadem.

Siostry przed wyjściem za mąż nosiły nazwisko Jaskulskie.
- O Jerzwałdzie nikt nie słyszał, ale gdy mówimy, że jesteśmy ze Skiroławek, ludzie zaraz pytają, czy tych od Nienackiego i o obrzęd oczyszczania krwi, przedstawiony w książce ,Raz w roku w Skiroławkach" - mówią Grażyna i Renata.
Goście - artyści
Ich rodzina trafiła do Jerzwałdu po wojnie. Zajęła piękny dom nad jeziorem. W 1967 roku niedaleko Jaskulskich kupił dom Zbigniew Nienacki, wówczas 38-letni pisarz.
- Tak naprawdę nazywał się Zbigniew Nowicki. Pochodził z Łodzi. Osiadł w maleńkim domku z czerwonej cegły, nad brzegiem jeziora, u wrót wielkiego lasu. Miał niewielki jacht i samochód terenowy oraz dużego psa, którego opisał w książce ,Niesamowity dwór". Ludzie śmieli się, że kupił jeepa, bo pies nie mieścił się w samochodzie osobowym. Nienacki znany był jedynie jako autor książek o przygodach Pana Samochodzika. Wtedy chodziłyśmy do szkoły podstawowej - mówi Grażyna Neubauer.
Początkowo pisarz bywał w Jerzwałdzie głównie w weekendy. Często gościł znajomych ze świata artystycznego. O nim i jego gościach i ich niekiedy niekonwencjonalnych wyczynach szeroko rozprawiano we wsi.
Z czasem pisarz osiadł w Jerzwałdzie na stałe i zaprzyjaźnił się z dziadkiem panien Jaskulskich rybakiem Wincentym Plitem. Zaczął intensywnie pracować. W Jerzwałdzie powstała większość jego książek. Oprócz kontynuacji cyklu o Panu Samochodziku napisał tam pierwsze w Polsce książki erotyczne ,Wielki las", ,Dagome Iudex" i ,Raz w roku w Skiroławkach".
Zgwałcone dziecko
- Często rozmawiali z dziadkiem, pływali na wyspę, gdzie latem pasły się krowy i owce. Wyspa ta znalazła się w ,Raz w roku w Skioroławkach" i ,Pan Samochodzik i Winnetou". W tej ostatniej, której akcja rozgrywa się głównie w Jerzwałdzie i Siemianach, jest opis zabijania owiec pasących się na wyspie. Ta sytuacja wydarzyła się naprawdę. Ktoś zabił dziadka owce - mówi Grażyna Neubauer.
Z czasem mieszkańcy uznali pisarza za swojego. Często chodził po wsi i jeździł po okolicy zbierając najróżniejsze legendy i podania o Warmii i Mazurach. Potem to wszystko znalazło oddźwięk w jego książkach. Gdy Nienacki mieszkał w Jerzwałdzie, zgwałcono i zamordowano 12-letnią dziewczynę. Wieś bawiła się w tym czasie na zabawie w wiejskiej świetlicy. Znaleziono ją niedaleko domu pisarza. Sprawcy morderstwa do dzisiaj nie wykryto. Wkrótce potem na ukazała się ,Raz w roku w Skiroławkach". Jednym z wątków jest sprawa dziewczynki. Mieszkańcy wsi do dzisiaj są przekonani, że to wydarzenie natchnęło pisarza do jej napisania. Jednak to nie erotyzm w książce zbulwersował ludzi. Dużo wcześniej mieszkańcy Jerzwałdu wiedzieli, na co stać było pisarza i jego kompanów.
Trochę prawdy
Wieś zszokował fakt, że niektórzy szybko odnaleźli się w powieści jako niekoniecznie pozytywni bohaterowie. Książka szybko zniknęła z księgarskich półek. Poza Jerzwałdem wszyscy byli nią zachwyceni. We wsi zawrzało.
- Przeczytałam część i z obrzydzeniem odłożyłam. Na każdej stronie widziałam mieszkańców, moich sąsiadów, znajomych, ludzi powszechnie szanowanych, przedstawionych w złym świetle. Nawet moją mamę mogę utożsamić z jedną z głównych bohaterek. Mój kolega, bardzo porządny chłopak, został przedstawiony jako morderca Antek Pasemka. Najporządniejsza kobieta we wsi to rozpustnica Widługowa. Czytanie dokończyłam dopiero po kilku latach. Jestem przekonana, że podobnie postąpili moi sąsiedzi - mówi Grażyna Neubauer.
Siebie odnaleźli także inni mieszkańcy. Jednym z bohaterów był wiejski kowal, w powieści cieśla Sewruk, który rzeczywiście kilka razy próbował się topić. Jednak nie miał ,puszczalskich" córek, tylko sześciu synów. W powieści pokazano także wyspy, które pisarz oglądał z okien swojego domu.
Pretensje leśników
- Jedną z nich nazywaliśmy Wyspą Miłości. Drugą ,Rób, Co Chcesz". Pływaliśmy tam na randki. Jednak nie było mowy, jak w powieści, o żadnych orgiach - mówią.
Siostry twierdzą jednak, że kilka osób przedstawiono w książce bardzo trafnie.
- Co do nauczycielki, która uciekła do malarza, miał rację. Podobnie jak dziewczynka znaleziona w Iławie. Przywary niektórych pisarz wyolbrzymił - mówi młodsza z sióstr Renata.
Sam Nienacki utożsamiany był w Skiroławkach z trzema postaciami: pisarzem Nepomucenem Lubińskim, doktorem Niegłowiczem i malarzem Porwaszem. Pisarz twierdził, że opis badania ginekologicznego przedstawiony w książce konsultował ze swoim synem ginekologiem.
Po kilku latach podobnie było z kolejną książką ,Wielki las". Tym razem oburzeni byli leśnicy z Susza, na terenie którego leży Jerzwałd.
- Prawdziwe było to, że w Jerzwałdzie mieszkał leśniczy, który był zazdrosny o swoją żonę i zamykał ją, gdy wychodził do pracy - mówi Renata.
Teraz siostry opowiadają o tamtych czasach z humorem, a nawet rozrzewnieniem. Jednak mimo upływu lat nie chcą podawać nazwisk, imion sąsiadów.
- Większość z tych ludzi jeszcze żyje i mieszka w Jerzwałdzie. Po co wracać do tego. Teraz, gdy jesteśmy w Jerzwałdzie, zawsze odwiedzamy grób pisarza. Szkoda, że nie postąpiono zgodnie z jego wolą i w domu, w którym mieszkał i tworzył, nie urządzono muzeum - mówi Grażyna Neubauer.