Gmina Kwidzyn. 102. rocznica Plebiscytu na Powiślu, Warmii i Mazurach. W Janowie uczczą pamięć bohaterów „Małej Polski”

- Dla mieszkańców Janowa, leżącego obecnie w gminie Kwidzyn, to szczególna data, gdyż w przeciwieństwie do pozostałych miejscowości objętych Plebiscytem w 1920 roku, tu wynik głosowania okazał się korzystny dla Polaków. I tak przed stuleciem na Dolnym Powiślu powstała polska enklawa nazywana „Małą Polską” - podkreśla Norbert Cesarz, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Kwidzynie.

Przypomnijmy, że 11 lipca 1920 roku, na podstawie decyzji Traktatu Wersalskiego, ustalającego nowy porządek w Europie po zakończeniu I wojny światowej, na obszarze Warmii, Mazur i Powiśla odbył się plebiscyt, który miał rozstrzygnąć o przynależności tych ziem do Polski lub do Niemiec. Plebiscytem na Powiślu objęto cztery powiaty (suski, kwidzyński, sztumski, malborski). W okręgu kwidzyńskim za Polską oddano 7947 głosów (7,6%), a zdecydowana większość poparła Niemcy - 96 894 (ok. 92%). Najwięcej głosów za Polską oddano natomiast w powiecie sztumskim (19,7%).
Na niepomyślny dla Polski wynik głosowania miała wpływ proniemiecka postawa komisji alianckich (poza Francuzami), terror i propaganda niemiecka, a także ściągnięcie przez Niemców na tereny plebiscytowe ok. 200 tys. emigrantów, którzy wzięli udział w głosowaniu. Do tego należy dodać niski poziom polskiej świadomości narodowej mieszkańców terenów plebiscytowych i małe nim zainteresowanie polskiego rządu. Ponadto plebiscyt odbywał się w momencie wyjątkowo trudnym dla Rzeczypospolitej. Trwała właśnie wojna polsko-bolszewicka, która stawiała pod znakiem zapytania dalsze istnienie niepodległej Polski. Propaganda niemiecka wykorzystywała to, określając Polskę mianem „państwa sezonowego”.

W wyniku przeprowadzonego plebiscytu stronie polskiej przyznano jedynie 8 gmin. Wśród nich były powiślańskie wsie: Małe Pólko, Nowe Lignowy, Kramrowo, Bursztych i Janowo, których mieszkańcy opowiedzieli się za przyłączeniem tych ziem do Polski. W efekcie po prawej stronie Wisły wydzielono niewielki obszar obejmujący te miejscowości (wraz z portem rzecznym w Korzeniewie, ale bez wsi Korzeniewo), który włączony został w granice Rzeczpospolitej Polskiej. Ze względu na lokalizację obszar ten nazywany był „Małą Polską” lub „Rzeczpospolitą Janowską”.
Jak podkreśla dyrektor GOK ogromna determinacja, odwaga i patriotyzm mieszkańców tych okolic doprowadziły do zwycięstwa. Niestety za swoją postawę polonijni działacze plebiscytowi zapłacili ogromną cenę. Na początku działań wojennych w 1939 roku, wielu z nich zostało pojmanych przez hitlerowców i wywiezionych na śmierć w okolice Lasu Szpęgawskiego. Po latach, do Janowa przywieziono prochy pomordowanych Janowiaków i złożono w symbolicznej mogile przed kościołem parafialnym.

-Co roku przypominamy, jak istotną rolę odegrały wydarzenia plebiscytowe w historii naszej Ojczyzny – podkreśla N. Cesarz.

Z tej okazji właśnie w poniedziałek, 11 lipca 2022 r. w Janowie odbędą się uroczystości związane z plebiscytowym jubileuszem. O godz. 12.00 rozpocznie się Msza św. sprawowana w miejscowym kościele, po której złożone zostaną kwiaty przed mogiłą Janowiaków. Po zakończeniu uroczystości będzie można również zwiedzić Izbę Pamięci działającą przy Szkole Podstawowej w Janowie.