Dziś licealiści lektury czytają we fragmentach, bo nie mają czasu!

- Żeromski opisuje okres zaborów, gdy o polskość trzeba było walczyć, zaś w kontekście "Niemców" można mówić nie tylko o faszyzmie, ale też antysemityzmie, nacjonalizmie. Komu te utwory przeszkadzały? - pyta Irena Czyżyk.

Dodaje, że absolutnie nie zgadza się z żadnym z nowych promowanych przez ministerstwo trendów. - Piękne polskie lektury zastąpione przez kryminały! - nie kryje zdenerwowania polonistka z Krynicy. - Mam do wyboru: albo przerobić z dziećmi Agatę Christie, albo Arthura Conan Doyle'a. Postawiłam na "Psa Baskerville'ów" - rozkłada ręce.

Współczesny gimnazjalista musi obowiązkowo w ciągu roku przeczytać w całości pięć książek oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości. W nowej podstawie programowej pojawili się tacy autorzy jak Małgorzata Musierowicz, J.R.R. Tolkien, Andrzej Sapkowski.

- To trafny wybór, dzieci chętnie czytają utwory tych pisarzy - uważa Renata Prusak, polonistka z gimnazjum w Łososinie Dolnej. - Ale muszą znać też Sienkiewicza. Teraz nauczyciel wybiera jedną tylko jego powieść historyczną. A to oznacza, że niektórzy nie poznają "Quo vadis", gdzie genialnie opisany jest kryzys cywilizacji, aktualny i dziś - dodaje.

W szkole średniej sprawa lektur jeszcze bardziej się komplikuje. Z jednej strony, ich spis jest imponujący, nie brakuje klasyków, jak i współczesnych autorów, a nauczyciel może dobierać lektury w zależności od zdolności i zainteresowań klasy. Ale w klasach o profilu innym niż humanistyczny mocno ograniczono liczbę lekcji języka polskiego i literatury: do czterech godzin w tygodniu. To utrudnia realizację podstawy programowej. W ciągu trzech lat licealiści muszą przeczytać 13 książek w całości oraz wybrane teksty we fragmentach. To, zdaniem polonistów, stanowczo za mało.

- Wszystkie lektury, które kiedyś były obowiązkowe, dziś są fakultatywne lub czytamy je we fragmentach. Inaczej nie zdążymy z omówieniem najważniejszych - tłumaczy Elżbieta Gidlewska, polonistka z VII LO w Krakowie.
Jej zdaniem, licealista, który przeczyta jednostronicowy fragment powieści o Don Kichocie, nie ma szans zrozumieć sensu i przesłania utworu.

- W efekcie uczniowie nie mają fundamentalnej wiedzy, a ta, którą posiedli, jest wyrywkowa i powierzchowna. Zaś nauczyciel nie może ani wychowywać, ani wymagać postawy refleksyjnej. Próbujemy to uporządkować, ale jest ciężko - kwituje Joanna Lachnit.

Każdą lekturę można "zrobić" ciekawie

Rozmowa z Maciejem Pabiskiem, nauczycielem polskiego, metodykiem, współautorem serii podręczników

Jakie zmiany w obecnym kanonie warto pochwalić?
Nauczyciel ma swobodę w wyborze lektur. To on decyduje, co jego uczniowie powinni przeczytać. W praktyce jednak poloniści boją się sięgać po nowe tytuły, wolą korzystać ze starych szablonów.

Są minusy?
Nauczyciel ma szeroki wybór lektur do przerobienia, ale nie ma czasu na ich realizację. Stoi pod ścianą: albo omówić dużo lektur i powierzchownie, albo jedną porządnie. Jestem przekonany, że najnudniejszą lekturę można "zrobić" ciekawie i zachęcić ucznia do jej przeczytania. Niekonieczne są fajerwerki, wystarczy odpowiednio wyraziście przeczytać tekst.

Ponoć brakuje lektur kształtujących patriotyzm, przez to, że zabrakło w spisie m.in. Konrada Wallenroda
Dlaczego w kształtowaniu postaw patriotycznych mamy bazować na patriotyzmie romantycznym? Sporo jest współczesnych książek, które też o to dbają i to na każdym etapie edukacji: "Mój tata jest szczęściarzem" Joanny Papuzińskiej, "Wroniec" Jacka Dukaja"Kinderszenen" Jarosława Marka Rymkiewicza.

A która z lektur zalazła Panu szczególnie za skórę?
"Granica" Nałkowskiej i "Noce i dnie" Dąbrowskiej.

Obowiązkowe lektury 2013/2014

Kanon w gimnazjum
Jan Kochanowski: "Treny" William Szekspir:"Romeo i Julia"
Aleksander Fredro:"Zemsta"
Henryk Sienkiewicz: "Quo vadis" lub "Krzyżacy" lub "Potop"
Dowolny kryminał Artura Conan Doyle'a lub Agaty Christie
Wybrany utwór fantasy Tolkiena, Andrzeja Sapkowskiego, Ursuli Le Guin

Lektury w liceum, których nauczyciel nie może pominąć:
"Bogurodzica"
Jan Kochanowski: wybrane pieśni, treny i jeden psalm
Adam Mickiewicz:"Pan Tadeusz", "Dziady" część III
Bolesław Prus: "Lalka"
Stanisław Wyspiański: "Wesele"
Bruno Schulz:wybrane opowiadanie

Obowiązkowe lektury z lat 70.-80.

Wybrane lektury z lat 70.
Arkady Gajdar: "Timur i jego drużyna"
Walentin Katajew: "Samotny biały żagiel"
Janina Broniewska: "Filip i jego załoga na kółkach"
Wanda Wasilewska: "Pokój na poddaszu"
Gustaw Morcinek: "Łysek z pokładu Idy"
Mieczysław Moczar: "Barwy walki" Maria Konopnicka: "Nasza szkapa"

Wybrane lektury z lat 80.
Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj - wybór fragmentów publicystyki okresu Sejmu Czteroletniego
Julian Niemcewicz: "Powrót posła"
"Legenda o św. Aleksym", fragmenty
Mikołaj Rej: "Krótka rozprawa…" - fragmenty, "Żywot człowieka poczciwego" - fragmenty;
Franciszek Karpiński: "Laura i Filon"